Ung thư là gì? Ung thư là một căn bệnh mà có lẽ ít nhất một lần, mọi người trong chúng ta đã nghe đến. Tại thời điểm hiện tại, việc điều trị ung thư vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt do việc phát hiện bệnh thường diễn ra muộn, tình trạng lan toả nhanh chóng, quá trình phát triển phức tạp, và việc chữa trị hoàn toàn khó khăn. Đặc biệt, tình trạng bệnh thường không có biểu hiện rõ ràng ở giai đoạn đầu. Hãy cùng tham khảo bài viết dưới đây để tìm hiểu về nguyên nhân gây ra bệnh ung thư và cách tiếp cận điều trị thích hợp.
Contents
Ung thư là gì?
Ung thư là tập hợp các bệnh lý có đặc điểm chung là sự phát triển không kiểm soát và xâm nhập của các tế bào, gây hủy hoại các cấu trúc cơ thể bình thường.
Hầu hết các tế bào trong cơ thể hoạt động theo chức năng cụ thể và có tuổi thọ cố định. Trong quá trình điều chỉnh, tế bào nhận tín hiệu để ngừng phân chia và chết đi, để cơ thể có thể thay thế chúng bằng tế bào mới hoạt động tốt hơn. Tuy nhiên, với tế bào ung thư, thiếu các tín hiệu này dẫn đến sự mất kiểm soát trong quá trình phân chia và tồn tại. Kết quả là tế bào ung thư tích tụ, tiêu thụ nguồn oxy và dinh dưỡng mà thường được cung cấp cho các tế bào khác.
Các tế bào ung thư có thể xuất hiện tại một vị trí cụ thể trong cơ thể, sau đó lan rộng qua hệ thống bạch huyết. Một số loại ung thư phát triển tế bào nhanh chóng, trong khi các loại khác làm cho tế bào phát triển và chia tách chậm hơn.
Ung thư bao gồm hơn 100 loại khác nhau, thường được đặt tên theo cơ quan gốc, ví dụ như ung thư phổi xuất phát từ tế bào phổi, ung thư đại tràng xuất phát từ tế bào đại tràng. Cũng có thể dựa vào loại tế bào mà ung thư hình thành, như ung thư biểu mô (carcinoma) hay ung thư mô liên kết (sarcoma). Ngoài ra, còn có các loại ung thư xuất phát từ hệ thống máu, được gọi là ung thư máu.
Sự khác biệt giữa tế bào ung thư và tế bào lành
Các tế bào ung thư khác biệt so với các tế bào bình thường ở việc chúng ít chuyên biệt hơn. Hơn nữa, tế bào ung thư có khả năng bỏ qua các tín hiệu ngăn cản quá trình phát triển và chia tách, như các tín hiệu tạo điều kiện cho tế bào chết theo lịch trình – tín hiệu giúp cơ thể loại bỏ tế bào không cần thiết.
Hệ thống miễn dịch thông thường có khả năng phát hiện và loại bỏ tế bào bất thường hoặc bị tổn thương khỏi cơ thể. Tuy nhiên, tế bào ung thư có khả năng “ẩn mình” trước hệ thống miễn dịch. Điều này còn kết hợp với khả năng của chúng lợi dụng hệ thống miễn dịch để tránh phản ứng miễn dịch của cơ thể, từ đó tồn tại và phát triển.
Tế bào ung thư có thể tác động lên tế bào, phân tử và cả mạch máu bình thường xung quanh và cung cấp dưỡng chất cho khối u. Khu vực này thường được gọi là môi trường vi mô. Ví dụ, tế bào ung thư có thể kích thích sự phát triển của tế bào bình thường gần đó để hình thành các mạch máu mang oxy và dinh dưỡng đến khối u. Những mạch máu này cũng giúp loại bỏ các chất thải từ khối u.
Một số triệu chứng của bệnh ung thư
Dấu hiệu và triệu chứng do ung thư gây ra sẽ thay đổi tùy theo phần nào của cơ thể bị ảnh hưởng và giai đoạn phát triển của bệnh. Ban đầu, ở giai đoạn sớm, cơ thể thường khó phát hiện ra những dấu hiệu khác biệt. Tuy nhiên, một số triệu chứng chung không đặc hiệu liên quan đến ung thư có thể bao gồm:
- Mệt mỏi không rõ nguyên nhân.
- Thay đổi cân nặng bất thường, bao gồm sự tăng hoặc giảm cân không mong muốn.
- Thay đổi về da, như da vàng, sậm màu, da đỏ, vết loét không lành hoặc thay đổi kích thước, hình dạng của nốt ruồi hiện có.
- Ho dai dẳng hoặc khó thở.
- Khó khăn khi nuốt, khàn tiếng.
- Vấn đề tiêu hóa như khó tiêu hoặc cảm giác khó chịu sau khi ăn.
- Đau cơ hoặc đau khớp dai dẳng.
- Chảy máu không rõ nguyên nhân hoặc xuất hiện vết bầm tím mà không có nguyên nhân cụ thể.
Những triệu chứng này có thể xuất hiện trong nhiều loại ung thư khác nhau và có thể gợi ý sự tồn tại của vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Trong trường hợp có bất kỳ triệu chứng lạ hoặc không thoải mái nào, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được khám và tư vấn kịp thời.
Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư
Đột biến DNA
Ung thư được xuất phát từ những thay đổi (đột biến DNA) trong các tế bào. DNA bên trong mỗi tế bào được tổ chức thành nhiều gen riêng lẻ, mỗi gen mang trong mình những chỉ thị dẫn cho tế bào thực hiện nhiệm vụ cụ thể, cũng như quyết định về quá trình phát triển và phân chia. Những sai sót trong hướng dẫn này có thể khiến tế bào mất khả năng hoạt động bình thường và dẫn đến khả năng tế bào trở thành ung thư.
Các đột biến này đại diện cho những thay đổi phổ biến nhất được tìm thấy trong ung thư. Tuy nhiên, nhiều đột biến gen khác cũng có thể góp phần vào quá trình phát triển của bệnh ung thư.
Lối sống thiếu khoa học
Cách sống hàng ngày cũng được coi là một yếu tố có khả năng tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư. Việc hút thuốc, tiêu thụ rượu một cách quá mức (ví dụ, nhiều hơn một ly rượu mỗi ngày đối với phụ nữ ở mọi độ tuổi và nam giới trên 65 tuổi, hoặc hai ly mỗi ngày đối với nam giới dưới 65 tuổi), tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời hoặc bị cháy nắng, tình trạng béo phì và quan hệ tình dục không an toàn đều có thể đóng góp vào nguy cơ phát triển bệnh ung thư.
Do di truyền
Trong trường hợp ung thư xuất hiện thường xuyên trong gia đình bạn, có khả năng rằng những đột biến di truyền đang được truyền từ thế hệ này sang thế hệ tiếp theo. Bạn có thể tìm đến xét nghiệm di truyền để kiểm tra xem có tồn tại đột biến di truyền tăng nguy cơ mắc một số loại bệnh ung thư hay không. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng việc có một đột biến di truyền không nhất thiết sẽ dẫn đến việc bạn mắc bệnh ung thư.
Các bệnh mãn tính như viêm loét đại tràng cũng có khả năng tăng nguy cơ phát triển bệnh ung thư một cách đáng kể. Vì vậy, đối với những người mắc các bệnh mãn tính này, việc thường xuyên gặp gỡ bác sĩ và theo dõi tình trạng sức khỏe là điều rất quan trọng.
Ô nhiễm môi trường
Môi trường xung quanh chứa các chất độc hại có thể gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư. Thậm chí khi bạn không hút thuốc, bạn vẫn có thể tiếp xúc với khói thuốc do đi đến nơi mà mọi người hút thuốc hoặc sống cùng với những người hút thuốc. Các hóa chất có trong môi trường như trong nhà hoặc nơi làm việc, chẳng hạn như amiăng và benzen, cũng có thể góp phần gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Xem thêm: Thật hư chuyện “Ăn cơm nguội trong tủ lạnh gây ung thư?”
[Tổng hợp] Các bệnh ung thư phổ biến ở Việt Nam
Quá trình phát triển của ung thư
Các khối u cũng có thể được phân loại thành hai loại: khối u lành tính và khối u ác tính.
Khối u lành tính thường sẽ phát triển đến một kích thước nhất định và ngừng tăng trưởng. Trong khi đó, khối u ác tính thường không giới hạn trong việc tăng trưởng. Tốc độ tăng trưởng quá nhanh của các tế bào này gây áp lực lên các tế bào xung quanh, gây tổn thương cho chúng. Khối u ác tính sẽ không ngừng phát triển cho đến khi không còn tế bào để tấn công. Tình hình trở nên nghiêm trọng hơn khi các tế bào ác tính này di căn (lan truyền) sang các vùng khác của cơ thể, gây ra nguy cơ tử vong, như não, tim, phổi…
Ung thư bắt nguồn từ sự biến đổi của các gen điều khiển chức năng tế bào, đặc biệt là các gen kiểm soát quá trình phát triển và phân chia tế bào.
Các nhà nghiên cứu đã nhận thức rằng mỗi tế bào ung thư chứa nhiều đột biến. Một số đột biến có thể được tìm thấy trong nhiều dạng ung thư khác nhau. Mặc dù các ung thư có thể có hình thể mô học tương tự, nhưng phản ứng với điều trị và tiên lượng khác nhau. Ví dụ, nhóm các ung thư đại trực tràng không có đột biến KRAS và BRAF thường có tiên lượng tốt hơn so với nhóm có ít nhất một trong hai gen trên bị đột biến. Do đó, tần suất và loại đột biến gen đã trở thành cách phân chia thường được sử dụng để phân loại các nhóm ung thư.
Biến chứng của bệnh ung thư
Sự phát triển ung thư có thể gây ra một loạt biến chứng, bao gồm:
- Đau đơn, mệt mỏi: Mệt mỏi và đau ở người mắc ung thư có nhiều nguyên nhân, nhưng có thể được kiểm soát. Mệt mỏi thường liên quan đến việc thực hiện hóa trị hoặc xạ trị.
- Khó thở và buồn nôn: Các triệu chứng này có thể xuất phát từ cả ung thư lẫn điều trị ung thư.
- Tiêu chảy hoặc táo bón: Ung thư và điều trị ung thư có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây ra các vấn đề về tiêu chảy hoặc táo bón.
- Giảm cân: Các tế bào ung thư có thể tiêu thụ dinh dưỡng từ các tế bào bình thường, gây giảm cân.
- Sự thay đổi chuyển hóa: Ung thư có thể làm biến đổi sự cân bằng chuyển hóa bình thường trong cơ thể, gây ra các dấu hiệu như khát nước tăng, tiểu nhiều và táo bón.
- Vấn đề về hệ thần kinh và não: Khối u ung thư có thể áp lực lên các dây thần kinh, gây đau và suy giảm chức năng của các bộ phận.
- Phản ứng miễn dịch không bình thường: Trong một số trường hợp, hệ thống miễn dịch có thể phản ứng với ung thư bằng cách tấn công các tế bào khỏe mạnh. Được gọi là hội chứng paraneoplastic.
Khi ung thư tiến triển, nó có thể lan rộng (di căn) đến các bộ phận khác của cơ thể. Người được điều trị ung thư vẫn có nguy cơ tái phát. Việc theo dõi và chăm sóc sau điều trị cần được xem xét cẩn thận, bao gồm các xét nghiệm định kỳ và kiểm tra để phát hiện sự tái phát ung thư.
Phương pháp điều trị ung thư
Các chuyên gia y tế thường lập kế hoạch điều trị dựa trên loại ung thư, giai đoạn chẩn đoán và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Dưới đây là một số phương pháp điều trị ung thư phổ biến hiện nay:
- Hóa trị: Sử dụng các loại thuốc mục tiêu để tiêu diệt tế bào ung thư, đặc biệt là các tế bào phân chia không kiểm soát. Hóa trị cũng có thể giúp thu nhỏ khối u, nhưng tác dụng phụ thường rất nghiêm trọng.
- Liệu pháp miễn dịch: Sử dụng thuốc và các phương pháp tăng cường hệ thống miễn dịch để giúp cơ thể chống lại tế bào ung thư.
- Xạ trị: Sử dụng tia bức xạ có năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư. Xạ trị có thể được sử dụng để thu nhỏ khối u trước phẫu thuật hoặc để giảm các triệu chứng liên quan đến khối u.
- Ghép tế bào gốc: Phương pháp này đặc biệt hữu ích cho các bệnh ung thư liên quan đến máu, như bệnh bạch cầu hoặc ung thư hạch.
- Phẫu thuật: Thường được áp dụng khi cần loại bỏ khối u ung thư. Phẫu thuật cũng có thể dùng để loại bỏ các hạch bạch huyết để ngăn ngừa sự lây lan hoặc giảm nguy cơ tái phát.
Các bác sĩ thường kết hợp nhiều phương pháp điều trị để đảm bảo hiệu quả tối đa trong việc kiểm soát bệnh.
Cách phòng ngừa bệnh ung thư
Thông thường, không có cách nào để đảm bảo hoàn toàn ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh ung thư. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế đã xác định một số biện pháp giúp giảm nguy cơ ung thư, ví dụ như:
- Từ bỏ thuốc lá: Hút thuốc, bất kể là hút thuốc chủ động hay hít phải khói từ người hút thuốc, có thể tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư – không chỉ ung thư phổi.
- Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời: Tiếp xúc quá nhiều với tia cực tím (UV) từ ánh nắng mặt trời có thể tăng nguy cơ ung thư da. Sử dụng áo che kín cơ thể hoặc kem chống nắng khi ra ngoài có thể giúp bảo vệ da khỏi tác động của tia UV.
- Tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh: Lựa chọn thực phẩm giàu trái cây, rau cải, ngũ cốc nguyên hạt và nguồn protein tốt làm giảm nguy cơ ung thư.
- Vận động thường xuyên: Việc tập thể dục đều đặn giúp giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư.
- Duy trì cân nặng lành mạnh: Thừa cân hoặc béo phì có thể tăng nguy cơ ung thư. Duy trì cân nặng trong khoảng lành mạnh thông qua chế độ ăn uống cân đối và tập thể dục đều đặn.
- Tham gia kiểm tra sàng lọc ung thư: Hỏi ý kiến bác sĩ về việc tham gia kiểm tra sàng lọc ung thư phù hợp với tình trạng nguy cơ ung thư của bạn.
- Tiêm chủng: Việc tiêm chủng có thể giúp ngăn ngừa một số virus gây ra nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Kết luận
Trên đây là những thông tin về ung thư là gì cũng như bệnh ung thư đang được mọi người quan tâm đến nhiều nhất hiện nay. Căn bệnh này cực kỳ nguy hiểm, nếu phát hiện muộn thì hầu như là không thể chữa trị. Nên mọi người hãy duy trì một lối sống lành mạnh để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ung thư. Hãy theo dõi ngay Thượng Dược để cập nhật thêm những thông tin hữu ích khác nhé!
