Trong vùng núi Ngọc Linh ở Tây Nguyên, Việt Nam, có rất nhiều loại dược liệu quý giá. Ngoài “Quốc Bảo” của Việt Nam là Sâm Ngọc Linh, Sâm dây Ngọc Linh cũng góp phần quan trọng trong kho dược liệu với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Vậy Sâm dây Ngọc Linh là gì? Tác dụng của sâm dây ngọc linh như thế nào đối với sức khỏe? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay qua bài viết này nhé!
Contents
Tổng quan về sâm dây ngọc linh
Sâm dây ngọc linh là gì?
Sâm dây Ngọc Linh, tên khoa học là Panax vietnamensis, còn được biết đến với các tên khác như sâm Việt Nam, sâm Khu Năm (sâm K5) và sâm trúc. Đây là một loài cây phân bố ở khu vực Đông Bắc châu Á, thường sinh sống trong những khu rừng rậm, đặc biệt là dưới tán cây lớn. Tại Việt Nam, đỉnh núi Ngọc Linh là nơi quý báu với sự tồn tại tự nhiên của loài sâm dây.
Cây sâm dây Ngọc Linh thường có thân thẳng đứng, có màu xanh lục hoặc tím, với đường kính thân khoảng 4 – 8 mm. Thân rễ phát triển nhiều nhánh và củ, có đường kính 1 – 2 cm, thường lan trải ngang trên hoặc dưới mặt đất. Lá cây có dạng lá chân vịt, mọc thành từng vòng quanh thân, với 3 – 5 nhánh lá. Cuống lá dài khoảng 6 – 12 mm và mang 5 lá chét. Lá chét ở giữa thường lớn hơn, có chiều dài khoảng 12 – 15 cm và chiều rộng 3 – 4 cm.
Hoa của sâm dây nảy mọc dưới các lá thẳng, có thân hoa dài khoảng 10 – 20 cm. Mỗi tán hoa mang từ 60 – 100 bông hoa, có màu vàng nhạt. Quả của cây thường mọc ở các tán lá, mỗi quả chứa 2 hạt.
Sâm dây Ngọc Linh có thành phần dưỡng chất và hợp chất hóa học phong phú, bao gồm 14 acid béo, 16 amino acid (trong đó có 8 amino acid không thể tự tổng hợp), 18 nguyên tố vi lượng, saponin triterpenoid và nhiều loại saponin khác.
Trong Đông y, sâm dây Ngọc Linh có hương vị ngọt, hơi đắng, tính ấm và không độc. Loại sâm này có tác dụng kiện tỳ, ích khí, bổ huyết và được sử dụng rộng rãi để làm thuốc bổ, trị ho và tăng cường chức năng tiêu hóa. Không chỉ có phần rễ được sử dụng làm thuốc, mà cả củ, ngọn và lá của sâm dây Ngọc Linh cũng được chế biến thành các món ăn bổ dưỡng.
=>>> Xem thêm: Thông tin về Sâm Ngọc Linh – loại sâm tốt nhất Việt Nam
Địa lý và vùng phân bố cây sâm dây
Sâm dây Ngọc Linh, còn được gọi là Đẳng sâm, là một loại dược liệu xuất hiện ở nhiều vùng địa lý thuộc Đông Bắc Á, chủ yếu tập trung ở Trung Quốc. Ở Việt Nam, từ năm 1961, Viện Dược liệu Trung ương đã tiến hành thực địa nghiên cứu và phát hiện ra rằng Đẳng sâm mọc tự nhiên tại một số tỉnh miền núi ở phía Bắc như Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Lạng Sơn, cùng với một số tỉnh vùng Tây Nguyên như Kon Tum, Lâm Đồng, Gia Lai.
Tại những khu vực này, cây Sâm dây Ngọc Linh thường phát triển trong các cánh rừng rải rác, thường xuất hiện dưới tán cây to và dày đặc..
Chu kỳ sinh trưởng của Sâm dây Ngọc Linh
Có thể trồng Sâm dây Ngọc Linh thông qua việc sử dụng hạt hoặc cây giống. Trong hai phương pháp này, ươm từ hạt mang lại cây giống chất lượng, nhưng yêu cầu nhiều thời gian để phát triển. Do đó, người trồng thường ưa chuộng việc lấy giống từ cây, vì đây là phương pháp đơn giản và tiện lợi hơn.
Khi chuẩn bị trồng cây, cần tiến hành đào gốc, làm sạch cỏ và chuẩn bị đất trước để tạo điều kiện thoáng khí cho cây. Với cách trồng chủ yếu theo tự nhiên, Sâm dây Ngọc Linh không cần bón phân đặc biệt, chỉ cần thường xuyên làm cỏ, xới đất vài lần để cây có môi trường phát triển tốt.
Mỗi năm, cây Sâm dây Ngọc Linh chỉ được trồng một vụ duy nhất. Thời điểm tốt nhất để thực hiện việc trồng cây là vào đầu mùa mưa, thường là cuối tháng 5 hoặc đầu tháng 6. Vì vậy, sau khi thu hoạch Sâm dây Ngọc Linh vào cuối mùa khô của năm trước, người trồng nên chọn cây giống trước để khi mùa mưa đến có thể tiến hành trồng cây một cách hợp lý.
Đặc điểm của cây sâm dây ngọc linh
Đặc điểm phần thân cây Sâm dây Ngọc Linh
Sâm dây Ngọc Linh, một loài cây thân thảo sống lâu năm, có đặc điểm leo bằng cách quấn quanh các cấu trúc khác. Thân của cây Sâm dây Ngọc Linh có hình dạng giống hình trụ, và tùy theo việc bám vào giá thể hoặc cây khác mà có thể bị biến dạng. Phần thân của cây thường có màu xanh lục nhạt hoặc màu xanh kết hợp với tím. Đường kính của thân thường dao động từ 1,5 đến 3 mm. Ở giai đoạn non, thân thường mọc lông và sau khi trưởng thành, thân trở nên mịn hơn. Toàn bộ cây Sâm dây Ngọc Linh cũng chứa một lượng mủ trắng.
Đặc điểm phần rễ của cây Sâm dây Ngọc Linh
Rễ của cây Sâm dây Ngọc Linh mang dạng rễ củ, thường có hình dạng dài như hình trụ và thẳng, chúng mọc sâu trong lòng đất và kích thước của chúng thay đổi tùy theo tuổi cây, môi trường sống và điều kiện thổ nhưỡng. Đường kính của rễ Sâm dây Ngọc Linh có thể đạt từ 1,5 đến 3 cm, và chúng thường phân nhánh. Phần đầu của rễ thường được gọi là cổ rễ, nó có hình dạng phình to và rễ nạc, trên bề mặt cổ rễ thường xuất hiện nhiều vết sẹo lồi do các phần thân hàng năm rụng đi, để lại những dấu vết này trên bề mặt. Bên ngoài của rễ thường có màu trắng ngà, trong khi phần lõi gỗ bên trong có màu vàng. Khi cắt ngang hoặc cắt dọc rễ củ, màu của nó là một tông màu vàng nhạt, có mùi thơm và vị hơi ngọt. Rễ củ có thể được phân biệt thành hai phần chính: phần ngoại (hay nhu mô vỏ) chiếm thể tích lớn của rễ, có màu vàng nhạt và chứa nhiều nhựa mủ; phần trung trụ nằm ở giữa của rễ, có màu vàng nâu và thể tích nhỏ hơn, chứa rất ít nhựa mủ.
Đặc điểm phần lá của cây Sâm dây Ngọc Linh
Cây Sâm dây Ngọc Linh thường có lá mọc đối, ít khi mọc đơn lẻ. Gốc lá có hình tim hoặc hình thận, và phiến lá thường có đầu nhọn, có hình dạng mỏng và trứng rộng. Chiều dài của lá cây Sâm dây Ngọc Linh dao động từ 3 đến 8 cm, còn chiều rộng thì từ 2 đến 4 cm. Mép lá có thể có dạng nguyên lượn sóng hoặc hơi khía răng. Mặt trên của lá thường có màu lục nhạt, trong khi mặt dưới có màu trắng xám. Lá thường có bề mặt nhẵn hoặc có lông rải rác trên mặt lá.
Đặc điểm hoa cây Sâm dây Ngọc Linh
Mùa hoa của cây Sâm dây Ngọc Linh thường kéo dài từ tháng 6 đến 10, đạt đỉnh vào tháng 9 hàng năm. Hoa của Sâm dây Ngọc Linh thường mọc riêng lẻ ở kẽ lá hoặc ở đối diện với lá ở phần ngọn của cây, và có cuống dài khoảng từ 2 đến 6 cm. Phần đài hoa của Sâm dây Ngọc Linh có 5 chiếc phiến hẹp, tạo thành hình dáng chuông và có màu trắng hoặc có thể hơi vàng, thường có vân màu tím ở phần họng và chia thành 5 thùy. Hoa Sâm dây Ngọc Linh cũng có 5 nhị, trong đó chỉ nhị hơi phẳng và bao phấn đính ở gốc, và bầu hoa có hình dạng cầu với 5 ô.
Đặc điểm hạt và quả của cây Sâm dây Ngọc Linh
Sau giai đoạn thụ phấn, quá trình phát triển của quả bắt đầu. Quả của cây Sâm dây Ngọc Linh mất khoảng từ 1,5 đến 2 tháng để phát triển đến kích thước trưởng thành, thường vào khoảng tháng 10-11 hàng năm. Đến cuối tháng 11, quả bắt đầu chuyển sang trạng thái chín. Quả của cây có hình dạng nang, hình cầu, với đường kính dao động từ 1 đến 2 cm. Quả có 5 cạnh mờ, phần đỉnh bị bẹt và phía trên thường có một núm nhỏ hình nón (như hình 3). Khi quả chín, vỏ bên ngoài thay đổi từ màu xanh nhạt sang màu tím đen, vẫn mang theo đài hoa còn sót lại. Quả chín thường duy trì trên cây trong khoảng từ 20 đến 30 ngày, và nếu thời tiết khô hanh thì thời gian này có thể kéo dài hơn.
Thành phần và tác dụng của sâm dây ngọc linh
Thành phần của Sâm dây Ngọc Linh
Độc giả thân mến sẽ cảm thấy tò mò về việc tại sao Sâm dây Ngọc Linh lại có nhiều tác dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Mặc dù có rất ít công trình nghiên cứu về thành phần hóa học của loại cây này, nhưng các nghiên cứu ban đầu đã cho thấy một số chất trong Sâm dây Ngọc Linh.
Trong lá non của cây Sâm dây Ngọc Linh, ta tìm thấy các chất như Nước, Chất đạm (Protein), Chất đường bột (Carbohydrate), Chất xơ, Caroten và Vitamin C. Đối với rễ của cây, các nghiên cứu sơ bộ cho thấy có chứa Hợp chất Saccharide, Chất béo và không có các Hợp chất Saponin. Ngoài ra, còn có Tinh dầu, Glycosid Scutellarin và một số Hợp chất Alkaloid.
Theo tài liệu “Những cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam”, rễ của Sâm dây Ngọc Linh không chứa các hợp chất Saponin. Tuy nhiên, nghiên cứu tại Việt Nam về Sâm dây Ngọc Linh ở vùng Sapa đã phát hiện rằng cây này chứa Hợp chất Saponin, các Hợp chất Saccarit khử và 17 Axit amin; 6 Chất khoáng Ca, Fe, Mg, Cu, Mn, Zn, cùng một số Hợp chất khác như Sesquiterpen là 8-β-hydroxysteroid; Dẫn xuất Glycosid của Stigmasta-7,25-dien-3-ol.
Tác giả Trần Thanh Hà cũng đã tiến hành nghiên cứu và phân tích rễ cây Sâm dây Ngọc Linh. Kết quả nghiên cứu cho thấy trong rễ cây này chứa nhiều hợp chất quan trọng như Ampelopsin, β-D-fructo pyranosyl (2→1) β-D-fructofuranosyl (2→1) β-D-fructofuranose, Henicosyl Trimethylsilan, Galactitol, 2-(methoxymethyl)-3-(3,4-dimethoxyphenyl) Propanal, Axit 3,4,5-trihydroxy cyclohexen carboxylic, 2’-hydroxy-N-((E,2R)-1,3,4-trihydroxy octadec-8-en-2yl) hexadecanamide, α-spinasterol 3-O- β-D-glucopyranoside, và nhiều chất khác.
Công dụng của Sâm dây Ngọc Linh
Sâm dây Ngọc Linh (còn gọi là Đẳng sâm) là một loại dược liệu quý có nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Dưới đây là một số công dụng chính của Sâm dây Ngọc Linh:
- Bổ tỳ và kiện vị: Sâm dây Ngọc Linh có tác dụng kích thích tiêu hóa, cải thiện quá trình tiêu hóa thức ăn, giúp tăng cường hấp thu chất dinh dưỡng từ thức ăn.
- Ích khí và tạo dịch sinh tân: Sâm dây Ngọc Linh giúp cân bằng năng lượng, tăng cường sự tuần hoàn của khí trong cơ thể và tạo dịch sinh tân, giúp cải thiện tình trạng mệt mỏi, đau đầu, và căng thẳng.
- Giải khát và lợi tiểu: Các chất có trong Sâm dây Ngọc Linh giúp làm dịu cảm giác khát và kích thích chức năng tiểu tiện, giúp loại bỏ độc tố và chất thải khỏi cơ thể.
- Tăng cường sức đề kháng: Sâm dây Ngọc Linh chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của các gốc tự do và tăng cường hệ miễn dịch.
- Hỗ trợ tiêu hóa: Các thành phần trong Sâm dây Ngọc Linh có thể giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm triệu chứng đầy bụng, buồn nôn và tiêu chảy.
- Hỗ trợ sức khỏe tim mạch: Sâm dây Ngọc Linh có khả năng làm giảm mức đường huyết và cholesterol, từ đó giúp duy trì sức khỏe tim mạch.
- Giúp tăng cường năng lượng và sức bền: Những tác động tích cực của Sâm dây Ngọc Linh lên cơ thể giúp tăng cường năng lượng và sức bền, làm giảm mệt mỏi.
- Hỗ trợ hệ hô hấp: Sâm dây Ngọc Linh có tác dụng làm dịu các triệu chứng ho, giúp thông thoáng đường hô hấp và làm dịu đờm.
- Hỗ trợ chức năng thận: Sâm dây Ngọc Linh có thể giúp hỗ trợ chức năng thận và cải thiện việc loại bỏ chất thải qua đường tiểu.
Người nên sử dụng sâm dây ngọc linh
Đối tượng nên sử dụng Sâm dây Ngọc Linh
Dưới đây là một số nhóm đối tượng mà nên xem xét sử dụng Sâm dây Ngọc Linh (Đẳng sâm):
- Người mệt mỏi và suy nhược cơ thể: Sâm dây Ngọc Linh có khả năng tăng cường năng lượng và giúp cải thiện tình trạng mệt mỏi, thích hợp cho những người cảm thấy suy nhược, ăn uống kém.
- Người trong giai đoạn phục hồi sau bệnh: Những người đang hồi phục sau quá trình điều trị bệnh hoặc mới ốm dậy có thể hưởng lợi từ việc sử dụng Sâm dây Ngọc Linh để tái tạo sức khoẻ.
- Người cao tuổi: Sâm dây Ngọc Linh có khả năng hỗ trợ tăng cường sức kháng và cải thiện sức khỏe tổng thể, là lựa chọn tốt cho người cao tuổi cần duy trì sức khỏe.
- Người làm việc căng thẳng: Những người làm việc trong môi trường căng thẳng, mệt mỏi có thể sử dụng Sâm dây Ngọc Linh để giúp tăng cường sức bền và sức đề kháng.
Tuy nhiên, trước khi sử dụng Sâm dây Ngọc Linh, người dùng nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
=>>> Xem thêm: Cách sử dụng sâm dây Ngọc Linh khô và một số lưu ý cần biết
Lưu ý khi dùng Sâm dây Ngọc Linh
Sâm dây Ngọc Linh được coi là một loại dược liệu quý mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, việc sử dụng cần được thực hiện cẩn thận để đảm bảo hiệu quả tốt nhất. Dưới đây là những điều bạn cần lưu ý khi sử dụng Sâm dây Ngọc Linh:
- Không thay thế thuốc: Sâm dây Ngọc Linh không phải là một loại thuốc và không thể thay thế cho việc sử dụng thuốc chữa bệnh.
- Tác dụng khác nhau: Tác dụng của Sâm dây Ngọc Linh có thể thay đổi tùy theo từng người. Để được tư vấn cụ thể, bạn nên liên hệ với các chuyên gia dược sĩ của chúng tôi.
- Không kết hợp với hải sản và củ cải: Tránh sử dụng Sâm dây Ngọc Linh cùng lúc với hải sản và củ cải để tránh tác động không mong muốn.
- Đối tượng không nên sử dụng: Người có cao huyết áp, bệnh đường tiêu hoá, phụ nữ mang thai không nên sử dụng Sâm dây Ngọc Linh.
Các phương pháp chế biến phổ biến của Sâm dây Ngọc Linh:
- Pha trà sâm dây Ngọc Linh: Các lát sâm dây Ngọc Linh có thể được hãm bằng nước ấm hoặc sử dụng gói trà túi lọc để tạo nên một ly trà bổ dưỡng.
- Ngâm mật ong với sâm dây Ngọc Linh: Sự kết hợp giữa sâm dây Ngọc Linh và mật ong rừng mang lại lợi ích của cả hai loại dược liệu, đồng thời cũng làm cho việc sử dụng trở nên thuận tiện hơn.
- Cháo sâm dây Ngọc Linh: Cách này thích hợp cho những người lớn tuổi, sức khỏe yếu, hoặc khó nhai hoặc nuốt. Sâm dây Ngọc Linh sau khi được nấu cháo sẽ mềm mịn và dễ dàng tiêu hóa.
- Ngâm rượu sâm dây Ngọc Linh: Phương pháp này giúp trích xuất hoạt chất của sâm dây Ngọc Linh. Tuy nhiên, cần cân nhắc về việc sử dụng rượu với một số người.
- Mứt sâm dây Ngọc Linh: Mứt sâm dây Ngọc Linh thường được sản xuất trong các dịp Lễ, Tết và có ý nghĩa lớn, thường được dùng làm quà biếu.
Giá sâm dây ngọc linh
Mức giá của sâm dây Ngọc Linh sẽ thay đổi tùy theo mùa. Tuy nhiên, thông thường, giá cho sâm dây Ngọc Linh tươi có thể dao động từ 130 ngàn đến 160 ngàn đồng cho mỗi kilogram. Đối với sâm dây Ngọc Linh đã được khô, giá có thể nằm trong khoảng 650 ngàn đồng cho mỗi kilogram. Tuy các mức giá này chỉ mang tính chất tham khảo, nhưng có thể có sự biến đổi với giá cao hơn hoặc thấp hơn tùy theo nơi bán.
Trên đây là tổng hợp những thông tin đầy đủ về cây sâm dây ngọc linh. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp ích cho bạn trong việc tìm hiểu về cây thuốc này. Hãy theo dõi ngay Thượng Dược để cập nhật thêm các thông tin hữu ích về các cây thuốc nhé!
=>>> Xem thêm: Sâm ngọc linh ngâm mật ong có tác dụng gì với sức khỏe
